Джамиля Нұғманова

Асфендияров атындағы ҚазҰМУ интерні Джамиля Нұғманова бір жыл бұрын Yessenov Foundation ғылыми тағылымдамалар бағдарламасының байқауында жеңіске жетіп және ұтып алған грант бойынша Австрияда тағылымдамадан өтті. Джамиля 24 жаста,  Қостанайдың тумасы, бала кезінен ән айтқанды ұнататын, қазір садақ атумен айналысады, ал мамандығы бойынша ғылымды медициналық практикамен үйлестіргісі келеді. Қазақстандық жас қыз бізбен өзінің жеңіске жету тарихымен, тағылымдамадан өту жолымен және жоспарларымен бөлісті.

Неліктен сіз жеңіске жеттіңіз деп ойлайсыз?
Осындай байқауға мен бірінші рет қатысып отырмын және шынымды айтсам, құжаттарды тапсыру кезінде өзімнің жеңіске жету мүмкіндігіме күмәндандым. Байқаудың форматы ерекше болды, әсіресе топтық сұхбат сұрақтары ерекше есте қалды, өйткені онда басқа қатысушылармен командада стандартты емес мәселені шешу қажет еді. Нәтиже қандай болса да, мен мүмкіндігінше өзімді шынайы ұстаймын деп шешім қабылдағаным есімде. Академиялық көрсеткіштерден басқа, менің жеңіске қол жеткізуімде рөл атқарған жеке қасиеттер, мотивация бағаланғаны жақсы болды.

Джамиля, тағылымдама туралы айтып кетсеңіз.
Инсбрук қаласындағы молекулалық биология институтының профессоры, доктор Франк Эденхофердің зертханасында жұмыс істедім. Профессордың өзінен басқа мені постдокторант Катарина Гюнтер жетекшілік етті. Нейроғылымға қызыққандықтан, маған мукополисахаридоздың бір түрін зерттейтін жобаның бір бөлігі болу ұсынылды. Қазіргі таңда пациенттерді осы тұқым қуалайтын аурудан толық емдей алатын дәрілер жоқ. Бірақ клиникалық зерттеулерден өтетін емдеу әдістері бар – мысалы, гендік терапия, ферментті толықтырушы емі. Біздің жоба аясында біз аурудың үлгісін жасадық және емді жасау мүмкіндігін зерттедік. Біз сау адамдар мен ауруы бар науқастардың соматикалық жасушаларын дің жасушаларына қайтадан бағдарламаладық. Мен жасушалардың өсуі мен морфологиясын бақыладым, зерттеулер, талдаулар мен аурудың 3D модельдерін жасадым. Біздің ұжымда әлемнің түрлі елдерінің ғалымдары жұмыс істеді. Әркімнің дауыс беру құқығы болды және әрқашан қуана-қуана көмекке келуге дайын еді, көбінесе өзара оқу үдерісі жүрді.

Тағылымдамадан өтудің Сіз үшін қандай пайдасы болды?
Бұл менің зертханадағы алғашқы тәжірибем болды, сондықтан бәрін нөлден үйрендім. Бағаналы жасушалармен жұмыс істеудің негізгі дағдыларын игердім, көшірдім, бөлдім, ортаны өзгерттім, морфология мен өсіндінің өсуін талдадым. Иммуноцитохимия және флоуцитометрия әдістерін меңгердім. Бір эксперименттің хаттамасын әзірлеп, алғаш рет ми органоидтарын үлгісін жасадым. Тағылымдама аяқталған кезде біздің зерттеулеріміздің басты нәтижесі жасушаларды бағаналы жасушаларға қайтатадан бағдарламалауы сәтті өткені болды. Қазіргі уақытта зерттеу әлі аяқталған жоқ, орнын толтыратын ферменттік емнің сынау кезеңі жүріп жатыр. Зертханада апта сайын кездесулер өтті, онда қызметкерлер неврология, кардиология және гепатология саласындағы әртүрлі жобалар бойынша өз жұмыстарының нәтижелерін ұсынды. Бұл кездесулер өзекті мәселелер мен зерттеулерден хабардар болуға мүмкіндік берді.

Қандай қиындықтар болды?
Тағылымдама жаңа белестерді ашты, мен құнды тәжірибе жинадым, бірақ сіз айтқандай, бәрі оңай болған жоқ. Зертханадан шақыру алу үшін мен профессорларға ұзақ, көп және тоқтамай хат жаздым. Қабыл алынбаудың қалыпты екенін түсінсем де, психологиялық тұрғыдан маған қиын болды. Тіпті тағы бір хатты жазып, жылап алған кезім де болды. Хаттың 99-нан бастап сұхбаттасуға алғашқы ұсыныстар, кейінірек шақыртулар ала бастадым. Барлығы 160-қа жуық хат жаздым. Ш. Есенов атындағы қордың ғылыми тағылымдамалар байқауының болашақ жеңімпаздарына менің кеңесім – табандылық пен шыдамдылық танытыңыз. Бірден бірнеше шақыртуды алған кезде, зертханалардың барлық артықшылықтары мен кемшіліктерін мұқият бағдарлап, содан кейін ғана таңдау жасаңыз. Менің тәжірибем бір зертханаға барған дұрыс екенін көрсетті, өйткені 3 айлық кезең бейімделуге, эксперименттер жүргізуге және қандай да болса нәтиже алуға ең оңтайлы болып табылады. Көптеген ғылыми зерттеулер алғашқы оң нәтижелерге қол жеткізгенге дейін жылдар бойы жалғасатынын естеріңізге сала кетейін. Профессорларға «жоқ» деп турасын айтудан қорықпаңыз, өйткені зертхана мен профессорды таңдау екі жақты үдеріс. Зерттеу үдерісі көптеген кезеңдерді қамтиды. Сізді олардың кез-келгеніне қосқан кезде барлық алдыңғы материалдарды өз бетіңізше оқып шығуға дайын болуыңыз керек. Мұны және зертханадағы жұмысты қатар алып жүру көп күш жұмсауды қажет етеді.

Зертханадан тыс уақытты қалай өткіздіңіз?
Менің тағылымдамамның үш айында біз бірге түскі ас ұйымдастырдық, бір-бірімізі бәліш  бердік. Кейде командамызбен Альпіге, табиғатқа шықтық. Осындай кездесулерде бейресми жағдайда зертхана қызметкерлерімен танысып, барлығымен қарым-қатынасты нығайта алдым. Кәсіби қарым-қатынастан бөлек, командада жақсы жеке қарым-қатынас орнату өте маңызды екенін білдім. Өйткені, сіз ұжымда өзіңізді жайлы сезінгенде, сіз кеңсеге барғыңыз келеді және ол жұмыс істеу тиімдірек болады. Мен өмір сүрген қала әдемі еді және оның орналасқан жері де жағымды бонус болды. Инсбрук Германия, Швейцария және Италия шекарасына жақын орналасқандықтан мен демалыс күндері осы елдердің барлығына бардым. Сондай-ақ сүйікті әншімнің концертіне бардым, Климттің әйгілі «Сүйісу» картинасын көрдім, Моцарттың үйіне, Ромео мен Джульеттаның отанына бардым, жарнамадағыдай нағыз альпі сиырларын көрдім, Венеция каналдарында қыдырдым.

Джамила, сіз қазір немен айналысып жүрсіз және алдағы екі жылға қандай жоспарларыңыз бар?
Қазір мен интернатураның соңғы жылындамын. Медициналық мектепті бітіргеннен кейін менде бірнеше нұсқа бар: магистратура, резидентура және т.б. Дәрігердің практикалық жұмысын ғылыми зерттеулермен қатар алып жүргім келеді. Сондықтан шетелге магистратураға құжаттарды тапсыруды жоспарлап отырмын, сонымен қатар Қазақстанда резидентураға түсуге емтихан тапсырамын. Нәтижесінде не болатынын уақыт көрсетеді.

Бос уақытыңызда өзіңізді не қызықтыратынын, хоббиіңіз, шұғылданатын істеріңіз туралы айтып беріңізші.
Бала кезімнен ән айтқанды ұнатамын. Әуезді, лирикалық әндерді ұнатамын, мысалы менің репертуарымда Адельге әрқашан орын бар. Жақында мен жаңа хобби – садақ атумен таныстым. Одан арқа мен қолдың бұлшық еттері нығаяды, зейін жақсарады. Нысанаға дөп тигізіп, өзімді қазақ даласының нағыз қызы сияқты сезінемін.