YESSENOV FOUNDATION: 2024 ЖЫЛДЫҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫ

Yessenov Foundation қызметіндегі басты үрдісті қалай атар едіңіз?
Аяқталып келе жатқан жылы біз пандемияға дейінгі көлемдер мен жұмыс формаларына қайта оралуды жалғастырдық. Қордың барлық классикалық бағдарламалары толық көлемде қалпына келтірілді. Қуантатыны – біздің байқауларға өтінімдер саны пандемияға дейінгі көрсеткіштерге жетіп қана қоймай, кейбір бағдарламалар бойынша өсім байқалды. Мысалы, биыл Yessenov Data Lab бағдарламасы бойынша 171 өтінім қабылданды, ал 2023 жылы олардың саны үш есе аз болған еді. Басқа бағдарламалар бойынша да өтінімдер саны артты. «Әлем зертханаларындағы тағылымдамалар» және Yessenov Launch Pad бағдарламалары бойынша биыл грантқа үміткерлер саны әдеттегі көрсеткіштен 10-20%-ға көп болды. Дегенмен, пандемияға дейінгі көрсеткіштерге толық оралу немесе олардан асып түсу міндетін қоймаймыз. Соңғы жылдары әлем түбегейлі өзгерді, сондықтан біздің мақсат – уақыт талаптарына және нарықтағы өзгерістерге икемді түрде жауап беру. Бұл бағытта, меніңше, дұрыс жолда келе жатырмыз.

Елдің қандай да бір өңірлері байқауларыңызға белсендірек қатысады ма?
Көбінесе Алматы мен Астана. Бұған әрдайым қисынды түсініктеме бар: Қазақстанның мықты университеттері осы қалаларда шоғырланған. Егер қатысушылардың географиясы туралы айтсақ, ол бүкіл елді қамтиды. Шымкент пен Ақтөбе, Өскемен мен Орал, Петропавл мен Атырау, Қызылорда мен Жезқазған, Талдықорған мен Семей. Әрине, байқауға қатысушылар арасында шағын қалалардан, ауылдар мен басқа да елді мекендерден шыққан жастар көп. 10 жылдан астам уақыт ішінде біз үшін бұл еңбектің нәтижесі көрінді: қосымша PR-ға қаражат жұмсамай-ақ, қор бүкіл елге танымал беделді ғылыми білім беру ұйымына айналды.

Қордың мінсіз беделге ие болуына себеп болған флагмандық бағдарламаларының жетістіктері қандай?
Ғылыми тағылымдамалар бағдарламасы 2023 жылдың желтоқсанында 10 жеңімпазды анықтады, олардың басым бөлігі биылғы жылдың жазында тағылымдамадан өтті. Мысалы, Назарбаев Университетінің студенті Даниил Филимонов Швейцариядағы École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL) зертханасында робототехника бойынша білімін жетілдірді, ал Лейла Акишева Калифорния штатының Беркли физика зертханасында жұмыс істеді. Магистрант Венера Тастанбекова үш ай бойы Пенсильвания университетіндегі Марко Руэлланың зертханасында еңбек етті. Болашақ химиялық инженер Әлихан Қалмаханбет Шэньжэнь университетінде күн батареяларын өндіруді зерттеді.

Шәкіртақы бағдарламасы туралы айта отырып, ерекше атап өтуге тұрарлық жеңімпаздар бар. М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің жалпы медицина мамандығының студенті Шыңғыс Даулетбаев пен Назарбаев Университетінің химиялық инженерия және материалтану мамандығының студенті Айша Нұрманова – қордың түрлі іс-шараларына және жоғары оқу орындардағы ақпараттық сессияларға белсенді қатысып, біздің қызметіміз туралы ақпараттың таралуына елеулі үлес қосты. Осы бағдарламаның жеңімпаздары Шахмардан Махметқожа (мұнай-газ ісі), Ақнұр Қалилаева (математика) және Аделина Мухамедьянова (мұнай инженериясы) өтінімдерді іріктеуге қатысатын қор сарапшыларына айналды. 2024 жылы Есенов шәкіртақысына 19 үздік қазақстандық студент ие болды. Олар оқитын жоғары оқу орындарының қатарында Қарағанды медицина университеті, SDU, Satbayev University, Батыс Қазақстан медициналық университеті, Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті, Алматы энергетика және байланыс университеті, ҚазҰМУ және ҚарМУ бар.

Үшінші маңызды бағдарлама – Yessenov Data Lab. Оның 4 апталық интенсивін Қазақстанның әртүрлі өңірлерінен 20 жас қазақстандық табысты аяқтады. Олардың барлығы мансаптық даму деңгейі бойынша әртүрлі сатыда тұрды – кейбіреулері әлі оқып жүрсе, енді біреулері ғылыми институттарда, зертханаларда немесе мемлекеттік білім беру құрылымдарында жұмыс істейді. Биыл бағдарлама тауда өткен тимбилдингпен аяқталды, оны жазғы мектептің қатысушылары жоғары тиімді шара ретінде бағалады. YDL бағдарламасы 3 апта бойы онлайн форматта өтіп, соңғы аптасы Алматыда оффлайн режимде ұйымдастырылды.

Маусым айында Kozybayev University-де аймақтық университеттерге арналған ағылшын тілі бағдарламасын аяқтадық, ал қыркүйек айында жаңа оқу орнында – көктемде біздің гранттық байқауымызда жеңіске жеткен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университетінде бастадық. Kozybayev University-дің 300-ден астам студенті мен оқытушысы екі жылдық бағдарлама аясында ағылшын тілін меңгеру деңгейін көтере алды, ал олардың 50-і біздің қордың қолдауымен IELTS емтиханын сәтті тапсырды. Қазан айында ШҚУ-дың 164 студенті мен оқытушысы осы бағдарлама бойынша оқуын бастады. Бағдарлама бұл университетте 2026 жылы аяқталады.

Өткен аптада Yessenov Foundation 2025 жылдың жазында әлемнің үздік зертханаларында ғылыми зерттеулер жүргізетін ғылыми тағылымдама бағдарламасының жеңімпаздарын жариялады. Келер жылы бағдарламаларыңызда қандай да бір өзгерістер бола ма?
Біз үнемі дамып, портфолиомызға жаңа элементтер енгізіп, бар бағдарламаларды әлем мен Қазақстандағы өзгерістерге бейімдеп отырамыз. 2025 жылы бағдарламаларды түбегейлі өзгерту немесе жаңарту қажеттілігі жоқ. Жалғыз қарастырып отырған өзгеріс – Yessenov Data Lab оқыту форматын өзгерту. Алғашқы екі аптаны онлайн форматта, ал соңғы екі аптаны оффлайн режимде өткізуді жоспарлап отырмыз. Мектеп қатысушыларынан кері байланыс ала отырып, мұндай түзету оқыту тиімділігін арттырып, студенттердің нәтижелерін жақсартатынына көз жеткіздік.

Жоспарға сәйкес, 2025 жылы академик Шахмардан Есенов атындағы ғылыми білім беру қорының бағдарламаларына кемінде 300 талантты жас қазақстандық қатысады, бұл елдің интеллектуалды әлеуетін дамытуға және қордың миссиясын жүзеге асыруға ықпал етеді.