Азамат Есенгазин

Азамат Ақтөбенің тумасы, жасы 23-те. Ол ағылшын және испан футбол лигаларында сюжеттің дамуындағы күтпеген бұрылыстарды тамашалауды ұнатады. Алайда оның мамандығы спорттан алыс болғанымен, қазақстандық студент дене шынықтырумен жүйелі түрде айналысып отырады. Бір жарым жыл бұрын ол Yessenov Foundation байқауына қатысуға тәуекел етіп, жеңіске жетті, ал нәтижесінде америкалық зертханада тағылымдамадан өтті.  Бұл қалай болды? Сұрақтарымызға Азамат жауап береді.

Мамандығыңызды қашан, қалай және не үшін таңдадыңыз?
Мені таңғажайып эксперименттер мен қызықты тапсырмалармен қызықтырған химия болды. Ал университетте оған деген сүйіспеншілігім күшейе түсті, оқумен қатар органометалдық химия зертханасында жұмыс істей бастадым.

Өткен жылы ғылыми тағылымдамалар бағдарламасының байқауында жеңіске жеттіңіз. Не себепті олай болды деп ойлайсыз?
Менің мақсатым Yessenov Foundation-ның миссиясымен толық сәйкес келеді – еліміздің зияткерлік әлеуетін дамыту. Мектеп оқушыларына арналған олимпиадалық іс-шараларды ұйымдастыруға және қолдауға белсенді қатысамын, сонымен қатар ғылыммен айналысамын. Менің артықшылығым мансабымның алдағы 5-10 жылда қалай дамитынын, тағылымдамадан өткім келетінін және не үшін екенін нақты түсінуім болды деп ойлаймын. Сондай-ақ, көшбасшылық қабілеттерімді көрсете отырып, топтық сұхбатта өзімді көрсету бақытына ие болдым. Басқаларды тыңдап, олардың идеяларын өз идеяларыммен біріктіре отырып, өзімізге жүктелген тапсырманың түпнұсқалық шешімін ұсына алдым.

Болашақ үміткерлермен қандай лайфхакпен бөлісе аласыз?
Тек тынбай жұмыс істеуге, көп саяхаттауға және тағылымдама кезінде кез-келген қызмет түріне “ИӘ” деп айтуға кеңес бере аламын – осының арқасында көптеген құнды дағдыларға ие боласыз. Тағылымдамадан өту орнын таңдағанда, болашақ профессор не беретініне, оның сізге қаншалықты қызығушылық танытатынына және тағылымдамадан өту кезінде жұмыс істеуге немесе тіпті аяқтауға болатын нақты жобасы бар-жоғына назар аударыңыз.

Америкадағы тағылымдамаңыз қалай өтті?
Биметалдық кешендер мен біртекті катализаторларды зерттейтін профессор Кристин Томас тобында жұмыс істедім. Терминалды олефиндерді (құрамында бір немесе бірнеше қос байланыс бар шексіз көмірсутектер бар органикалық қосылыстар) қалпына келтіруге бағытталған жоба аясында зерттеу жүргіздім. Кобальт негізіндегі жаңа кешенді әзірлеумен айналыстым және оның әртүрлі олефиндермен белсенділігін зерттедім. Жалпы, тағылымдама сәтті өтті, профессор командасының арқасында мен тіпті көп нәрсеге қол жеткізетініме сенген жоқпын: достар, тәжірибе, дағдылар, екі конференция және ғылыми жарияланым. Американдықтармен, үндістермен, мексикалықтармен және корейлермен бірге тұрдым – бұл өте қызықты көп мәдениетті тәжірибе болды.

Не үшін? Зерттеу мақсаттары орындалды ма?
Америкада болған кезімде жобаның көп бөлігін аяқтағанымызды үлкен жетістік деп санаймын. Соның арқасында қазір мен бірлескен автор ретінде көрсетілген мақала Organometallics журналында жарияланған. Бұл жұмыс координациялық химияны жақсырақ түсіну үшін пайдалы болады – мұнда металл және органикалық құрылымдар арасындағы байланыстар көбірек химиялық реакцияларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Біз жасайтын катализаторлар өндірісті тиімдірек және экологиялық таза ету үшін өнеркәсіпке біріктірілуі мүмкін. Огайо штатының университетінде тағылымдамадан өту кезінде мен «Огайодағы бейорганикалық уикенд 2022» ғылыми конференциясында өз жұмысымды ұсындым. Және де онымен осы жылдың наурыз айында Индианаполистегі басқа ACS 2023 конференциясына қатыстым.

Зертханада жұмыс істеу барысында не үйрендіңіз?
Көптеген мамандармен танысып, әртүрлі мәдениет өкілдерімен жұмыс істеуді үйрендім. Күн сайын жаңа бір нәрсе үйреніп отырдым. Bruker NMR және GC-MS аспаптарымен жұмыс істеу дағдыларын алдым. Сондай-ақ американдықтардың жұмыс этикасын және біз үшін  жаңа зертханалық эксперименттік процедураларды күнделікті жұмысыма енгізгім келеді.

Бос уақытыңызды қалай өткізгеніңізді айтып беріңізші?
Саяхаттағанды жақсы көремін және де бұл мүмкіндікті жіберіп алмадым. Негізінен мереке кезінде саяхаттап, бес штатқа барып үлгердім. Мені әсіресе таң қалдырған және мәңгі есімде қалатын ол  Нью-Йорктің Рокфеллер орталығында орналасқан шырша.

Азамат, қазір не істеп жатырсыз және жақын арада қандай жоспарларыңыз бар?
Қазір Назарбаев Университетінде доктор Халимонның зертханасында жұмыс істеуді жалғастырудамын және біртекті катализаторлар бойынша жаңа жобаны бастадым. Бакалавриаттың соңғы курсында оқуымды жалғастырып, докторантураға құжаттар дайындауды бастадым.