Даниил Филимонов

2024 жылдың жазында робототехниканы зерттеп жүрген Даниил әлемдегі ең үздік зертханалардың бірінде, Швейцарияда, тағылымдамадан өтті. Робототехникадан бөлек, 23 жастағы жас қазақстандық альпинизмге әуес, «Ведьмак» ойынын ойнағанды ұнатады, театрда балет қойылымдарын тамашайлайды, тарих пен философияны зерттейді… Бұл сұхбатта Талдықорғанның тумасы, Назарбаев Университетінің 23 жастағы студенті Yessenov Foundation ғылыми тағылымдамалар бағдарламасының байқауын қалай жеңіп алғанын, Лозаннада нені зерттегенін және қандай нәтижелермен оралғанын айтып береді.

Неліктен және қалай бұл мамандықты таңдадыңыз?
Балабақшада басқа балалар «соғыс» ойнап жүргенде, мен құрылыс конструкторымен ойнап, үлкен үйлер, машиналар және механизмдер құрастыруды жөн көретінмін. Ал 8-сыныпта информатика пәнінің мұғалімі Елена Ованесовна мен үшін бағдарламалау әлемін ашты. Робототехника – бұл жоғарыда айтылған екі саланы біріктіретін ғылым. 9-сыныптан бастап өз өмірімді осы салаға арнауға нық шешім қабылдадым.

Шахмардан Есенов атын. ғылыми  білім беру қорының ғылыми тағылымдамалар бағдарламасы туралы қалай білдіңіз, қалай қатыстыңыз, есіңізде не қалды?
Университеттің 1-курсында оқып жүрген кезімде, бұл бағдарлама туралы жоғарғы курс студенттерінен естідім. Олар маған сол кездің өзінде портфолиомды дамытып, бағдарламаға өтінім беруге кеңес берген еді. Алғашқы рет өте алмадым, бірақ қателерімді талдап, олармен жұмыс істегеннен кейін, келесі жылы қайта өтінім жібердім. Нәтижесінде, байқаудан сәтті өтіп, жеңімпаз атанғаным туралы хат алдым.

Жеңіске жетуге не көмектесті?
Адамдар. Екінші рет өтінім беруді жоспарламаған едім, өйткені өз мүмкіндігіме күмәндандым. Алайда қызым мені қайтадан тырысып көруге көндірді. Сондай-ақ, менторым Ақнұр Карабай (сол кезде ол Интеллектуалды жүйелер және ЖИ институтында Data Scientist болып жұмыс істеген, әрі осы бағдарламаның бұрынғы жеңімпазы) екеуіміз байқаудың әр кезеңімен бірге мұқият жұмыс жасадық. Жақын ортам да маған қолдау көрсетіп, кеңес берді, өздерінің тәжірибелерімен бөлісті. Сондықтан да олардың барлығына шексіз ризамын.

Даниил, қордың болашақ байқау қатысушыларымен қандай лайфхактармен бөлісе аласыз?
Бірінші кезекте, не үшін дәл сіз осы байқауға қатысып жатқаныңызды түсініңіз. Қазақстаннан тыс жерде тағылымдамадан өтудің сізге қандай пайдасы бар? Ол жақта бізде жоқ қандай мүмкіндіктер бар? Екіншіден, өзіңізді алдыңғы жеңімпаздармен салыстырудың қажеті жоқ. Оның орнына, өзіңіздің бірегей қырларыңызды түсініп, соларды алға шығарыңыз. Соңғысы – жалғыз адам көп нәрсеге қол жеткізе алмайды. Күшті қолдау тобы сізге үлкен белестерді бағындыруға көмектеседі.

Ал жеіңмпаздарға ең алдымен, көмек сұраудан қорықпаңыз дер едім, әсіресе шетелде. Мысалы, егер зертханаңыздағы біреуден сізді әуежайдан күтіп алуын өтінсеңіз, менің басымнан өткен жағдай сияқты, басқа жерге кетіп қалу мүмкіндігі нөлге тең болар еді. Әуе компанияларының студенттерге арналған бағдарламаларын зерттеуді ұсынамын. Менің жағдайымда Qatar Airways студент ескере отырып, билетке 10% жеңілдік берді. Сондай-ақ, аэропорттың лаундж-аймақтарына қолжетімділік беретін және жақсы кэшбэк ұсынатын банктік картаны ашуды ұсынамын (Қазақстандағы бірнеше банктерде мұндай карталар бар). Бұл сізге әуежайда тамаққа ақша үнемдеуге ғана емес, сонымен қатар душ қабылдап, тынығып алуға мүмкіндік береді.

Қай жерде тағылымдамадан өттіңіз?
Лозанна Федералдық политехникалық мектебінде (EPFL) орналасқан CREATE зертханасын таңдадым. Бұл – Еуропадағы робототехника саласындағы ең үздік жоғары оқу орны. Зертхананы профессор Джози Хьюз басқарады. Ол жұмсақ және қайта конфигурацияланатын робототехника бойынша зерттеулер жүргізеді. Сонымен қатар, жүретін роботтарды, ақылды аспаздық жүйелерді және басқа да инновациялық жобаларды жасайды.

Ол жерде немен айналыстыңыз?
Зертханаға келіп, постдок Сарым Киммен – менің супервайзеріммен кездесетінмін. Бірге күнделікті жоспарды талқылап, содан кейін жұмысқа кірісетінмін. Кейде жаңа ғана бағдарлама көмегімен модельденген жаңа робот бөлшегін 3D-принтерде басып шығару үшін жіберетінмін. Кейде тақшаны – роботтың жүрегі мен миын аяқтау үшін дәнекерлеуішті қолыма алатынмын. Ал кейде роботты басқару кодын жазу үшін пернетақтаны қызу қарқынмен басқылайтынмын. Арасында профессор Джози Хьюз келіп тұратын, бірге зерттеу нәтижелерін, қиындықтарды талқылап, жобаның мақсаттарын түзетіп отыратынбыз.

Қандай жобаны жасадыңыздар?
Шынжыр табанды танкті елестетіп көріңіз, бірақ оның шынжыр табаны икемді магнитті кенептен жасалған, алдыңғы және артқы жетек бөліктері бір-бірімен қатаң бекітілмеген. Бұл оның денесінің ұзындығын еркін өзгертуіне мүмкіндік береді, яғни робот айналадағы жағдайға бейімделе алады. Егер ол аударылып қалса да, өздігінен бастапқы қалпына келе алады. Мұндай роботтың қолданылу аясы өте үлкен: ол нашар жолдардан қорықпайды және қиын қолжетімді жерлерге оңай жете алады.

Тағылымдама барысында нені үйрендіңіз?
Ғылыми мақалаларды дұрыс жазу, эксперименттерді жоспарлау және жүзеге асыру бойынша түсінігімді едәуір жақсарттым, кәсіби этика саласындағы білімімді тереңдете түстім. Швейцариядағы зертханада жинаған тәжірибемді өз университетімнің зертханасына енгізгім келеді. Мысалы, апталық зертхана тазалығын, ғылыми тренингтерді және әр екі апта сайын спорттық бейсенбіні енгізер едім. Швейцариялықтардың жұмыстан тыс уақытта артық жұмыс істеу туралы ойдың өзіне жол бермейтіні ұнады. Олар үшін демалыс пен жеке уақыт жұмыс уақытымен бірдей маңызды. Жұмыс пен өмір арасындағы тамаша тепе-теңдік денсаулыққа да, жұмыстың сапасына да оң әсер етеді.

Үш айда қандай нәтижелерге қол жеткіздіңіз, Даниил?
Роботты толықтай жобалап, құрастырып, барлық эксперименттердің деректерін жинап үлгердім. Робототехника үшін бұл өте қысқа мерзім. Бақытыма орай, профессор мен постдок жобаны онлайн жалғастыруға келісті. Біз ғылыми мақала жазып, оны IEEE Robotics & Automation Magazine журналына жібердік, кері байланыс алып, мақаланы жетілдіріп, патентке өтінім бердік.

Зертханадағы жұмыстан бос уақыттыңызда не көріп үлгердіңіз?
Амстердам каналдарының әдеміліктерін, Лиондағы көне қирандыларды тамашаладым, сондай-ақ алғаш рет Германиядағы туыстарыммен кездестім. Ал Швейцария менің есімде ерекше тыныш, қауіпсіз және таңғажайып көркем ел ретінде қалды. Мұнда биік таулар, мөлдір көлдер, жасыл жайлаулар қайда қарасаң да көз тартады. Адамдар болса тыныш, бақуатты және қауіпсіз өмір сүреді.

Қазір немен айналысасыз және болашақ жоспарларыңыз қандай?
Бакалавриаттың соңғы курсында оқып жатырмын және Назарбаев Университетіндегі зертханамда зерттеуімді жалғастырудамын. Тенсегрити құрылымдары негізінде мобильді роботтар жасаумен айналысамын. Мұндай құрылымдардың бұлшықеттер мен сүйектермен көптеген ұқсастықтары бар. Қазір 1 метрден жоғары биіктіктен құлап, зақымданбайтын роботты жобалаудамын. Бұл зерттеу дипломдық жұмысымның негізі, және де оны жазда сәтті қорғауды жоспарлап отырмын. Сонымен қатар, робототехника саласында мықты зерттеу әлеуеті бар әлемдік университеттердің магистратура және докторантура бағдарламаларына өтініш жіберудемін.