Альтаир Қосымбаев

Атыраулық 23 жастағы Альтаир Астанада бакалавриатты аяқтауда. 2022 жылы Yessenov Foundation қазақстандық қайырымдылық қорының ғылыми тағылымдамалар бағдарламасының байқауында жеңіске жетіп, өткен жылдың жазында жас қазақстандық АҚШ-тағы авиациялық университетте тағылымдамадан өтті. Біз одан тағылымдаманың қалай өткенін, не үйренгенін және Альтаирдің шығармашылық жоспарлары қандай екенін білейік.

Аэроғарыштық инженерияға қалай және қашан қызығушылық таныттыңыз?
2019 жылдың жазында, университетке түспей тұрып, мектеп байқауының финалисті болдым, онда аса тиімді авиалайнер тұжырымдамасын әзірлеу қажет болатын. Біздің команда ойлап тапқан ұшақтардың инновациялық модельдері бізге Ұлыбританиядағы Крэнфилд университетіндегі жазғы мектепке баруға грант алуға мүмкіндік берді. Аэроғарыш тақырыптамасы бойынша дәрістер мен семинарларға қатыстық. Бұл тәжірибе менің ұшақ жасауға деген құштарлығымды арттырды. Осылай мен аэроғарыш инженеріне оқуға түстім.

Байқауға қатысу туралы айтып беріңізші?
Байқау өте қиын болды. Ол тек техникалық дағдыларды ғана емес, сонымен қатар стресске төзімділікті де тексерді. Ең қиын және қызықты бөлігі топтық сұхбаттасу болды. Онда қатысушылар (қарсыластар болғанына қарамастан) күрделі кейстерді шешу үшін бірігуі керек еді. Бірегей формат бізден үлкен шоғырлануды және қайтарымды талап етті. Бұл байқау менің жеке дамуымның маңызды сәті болды: мен мәселелерді жақсырақ шеше бастадым, басқалармен тиімді жұмыс істеуді үйрендім.

Тағылымдама қалай өтті?
Эмбри-Риддл авиациялық университетінде (Embry-Riddle Aeronautical University) қозғалтқыш және аэродинамиканы есептеу зертханасында (PACL) тағылымдамадан өттім, ол өз саласындағы ең жақсы университеттердің бірі болып табылады. «CFD көмегімен бірнеше роторлармен жұмыс істеу кезінде шуды болжау және реттеу» (есептеу гидродинамикасы) зерттеуінде жұмыс істедім. Жобаны NASA қаржыландырады және оның мақсаты – роторлар тудыратын шуды азайту үшін осындай аэродинамикалық қасиеттері бар тік ұшатын және қонатын ұшу аппараттарын жасау. Бәлкім, мұндай ұшақтар болашақта кеңінен таралған көлік құралдарына айналады. Негізгі қиындық ротордың бастапқы тартымын сақтау болды. Бұл аса маңызды, өйткені үлкен тартымды, бірақ шу деңгейі бойынша талаптарға сәйкес келмейтін роторларды пайдалануға тыйым салынады. Біз мұндай роторларды іс жүзінде пайдалануға мүмкіндік беретін жоғары өнімділік пен шуды азайту арасындағы теңгерімді іздеген болатынбыз.

Тағылымдама нәтижелері туралы не айта аласыз, Альтаир?
Аэродинамика саласындағы білімім тереңдей түсті, бірақ ол ғана емес. OpenFOAM бағдарламалық жасақтамасымен жұмыс істеуді үйрендім. Оның көмегімен гидродинамика саласында есептеулер жүргізіледі және тәжірибелік  есептерді шешеді. Осы БЖ жұмыс істеу мен үшін тағылымдаманың ең күрделі бөлігі болды. Онда жобаны бағдарламалау және модельдеу үшін есептеу гидродинамикасы саласында терең білімге ие болу керек және Ansys Fluent сияқты басқа да осындай БЖ жұмыс істеу тәжірибесі болуы керек. Мен онымен жұмыс істеген жоқпын, сондықтан бәрі соншалықты қиын болды. Сонымен қатар, аэродинамиканы зерттедім және есептеу гидродинамикасы саласында қалай жұмыс істейтіндігі туралы түсінік алдым. Зертхананың ғылыми қызметкерлері мен студенттерімен танысып, аспирантураның қалай жұмыс істейтінін, оқуды аяқтағаннан кейін қандай мүмкіндіктердің бар екенін, докторантурада немен айналысатынын түсіндім. Менің профессорым университеттен шыққандықтан, біздің зерттеулеріміздің нәтижелері туралы ештеңе айта алмаймын – олар маған беймәлім.

АҚШ-та ғылымнан басқа Сіз қандай қызықты байқаулар мен жаңалықтар жасадыңыз?
Бірден көзге түсетін нәрсе, америкалықтармен салыстырғанда арамызда өмірге қатысты көптеген айырмашылықтар бар. Бұл тіпті киімде де байқалады – американдықтарда еркін, сәнді көрінбесе де немесе басқа киім-кешек заттарымен үйлеспесе де, әрқашан ыңғайлы киімді таңдайды. Американдық студенттер жиі скейттерді пайдаланады. Егер университеттің өзіне оралсақ, онда оның өз ұшақтары мен ұшу-қону жолағы бар. Студенттер студенттік билет бойынша жолаушы ретінде оңай ұша алады. Тағылымдамадан өту кезінде мен аспирантурадағы оқумен қатар ұшу лицензиясын алған көптеген адамдармен таныстым. Ол шағын ұшақтарды басқаруға мүмкіндік береді.

Сіз тағылымдамадан өткен Флоридада нені көре алдыңыз? Бос уақытыңызды қалай өткіздіңіз?
Атлантика мұхитын алғаш рет көріп, туристерге толы жағажайларда жиі серуендеп жүрдім. Дейтона-Бичтегі жарқын «Biketober» фестивалінде болдым, онда жыл сайын қазан айында АҚШ-тың түкпір-түкпірінен байкерлер жиналады. Университет студенттерімен волейбол ойнағанды ұнататын едім. Бұл достар табуға және белсенді өмір салтын ұстануға көмектесті. Өкінішке орай, әлемдегі ең ірі жарыстардың бірі – Daytona 500-ге қатыса алмадым. Жалпы алғанда Флоридада болу ұмытылмас әсер етті.

Альтаир, Yessenov Foundation ғылыми тағылымдама бағдарламасының болашақ жеңімпаздарына қандай кеңес бере аласыз?
Оқу бойынша. Өзіңіздің жетістіктеріңіз туралы профессорыңызға немесе супервайзерге айтыңыз. Зертханадағы әріптестермен көбірек қарым-қатынас жасаңыз – бұл тағылымдама кезіндегі өмір үшін де, оқу үшін де қызықты және пайдалы нәрселерді көбірек білуге мүмкіндік береді. Сіздің профессорыңыз сізбен аптасына 1-2 рет кездеседі, сондықтан нетворкингпен белсенді айналысқан дұрыс. Егер мүмкіндік болса, қосымша дәрістерге, семинарларға қатысуға тырысыңыз. Тұрмыстық сәттерден әуемен ұшуға тоқталамын. Авиабилеттерді сатып алу кезінде тек бағаға ғана емес, сол үшін не алатыныңызға да қараңыз. Ақысы төленген жолжүгі орындарының санына назар аударыңыз, мысалы. Ал егер сіз үшін баға мүлдем қолайсыз болса, келесі күні транзиттік рейсті іздеп көріңіз – ол әлдеқайда арзан болуы мүмкін. Менің жағдайымда Астанадан Нью-Йоркке Стамбул арқылы ұшу екі есе арзан болып шықты. Сондай-ақ, әуежайларға назар аударыңыз. Әлемнің кейбір ірі қалаларында олардың саны аз, ал сіздің әуежайыңыз ұшу портынан өзгеше болуы мүмкін, демек уақытты есептеп, жүкті реттеу керек. Менің лайфхактарым өткен жылы Есенов қорының ғылыми тағылымдама байқауы жеңімпаздарының біріне көмектесті, сізге де көмектеседі деп үміттенемін.

Сіздің алдағы екі жылға жоспарыңыз қандай?
Қазір мен Nazarbayev University-дегі оқуымды бакалавриатта аяқтаудамын. Кейінірек осы академиялық жылы үздік шетелдік университеттерге докторантураға тапсыруды және аэроғарыш инженериясы саласында оқуды және мансапты жалғастыруды жоспарлап отырмын. Докторантурадан кейін осы салада одан әрі терең білім алу үшін докторантурадан кейінгі зерттеулермен айналысамын.